asosan quloq oldi limfa tugunlarini zararlaydigan virusli infeksion kasallikdir. Uni havo-tomchi yo‘li bilan yuqadigan Paramyxoviridae oilasiga mansub RNK tutuvchi virus chaqiradi. Virus yuqori nafas yo‘llariga kirib, o‘sha yerda ko‘payadi, keyin qon oqimiga tushadi va organizmga tarqaladi.
Sabablari
Epidemik parotit kasalligi ikkita asosiy yo‘l bilan uzatiladi:
- Havo-tomchili: gapirish, yo‘talish yoki aksirish paytida.
-
Maishiy: umumiy maishiy buyumlardan foydalanish orqali.
Kasallik qo‘zg‘atuvchisi atrof-muhitga siydik, so‘lak va burun ajralmasi bilan ajralib chiqadi.
Diagnostika
Epidemik parotitning diagnostikasi klinik simptomlarga asoslanadi. Laboratoriya testlari odatda ma’lumot bermaydi, ammo tashxisni tasdiqlash uchun serologik tahlillar buyurilishi mumkin:
- RSK (komplement birikish reaksiyasi)
-
IFA (immunoferment tahlil)
-
RTTG (gemagglyutinatsiyani tormozlash reaksiyasi)
Qo‘shimcha ravishda siydik va qondagi diastaza va amilaza fermentlari darajasi baholanadi.
Bolalar va kattalardagi epidemik parotitni davolash
Epidemik parotitning yengil shakllari ambulatoriyada, og‘ir shakllari esa statsionarda davolanadi. Bemorlarga quyidagilar tavsiya etiladi:
- 10 kun davomida yotoq rejimiga rioya qiling.
-
Suyuq sut-o‘simlik taomlari bilan parhezga rioya qilish.
Simptomatik terapiya:
- Moyaklar yallig‘lanishi uchun: gormonal va og‘riq qoldiruvchi preparatlar, sovuq kompresslar.
-
So‘lak va quloq oldi bezlari yallig‘lanishi uchun: quruq isituvchi kompresslar va bog‘lovlar.
-
Me’da osti bezi yallig‘lanishi uchun: fermentlar va spazmolitiklar.
Bolalar muassasalarida epidemiya yuzaga kelganda 3 haftaga karantin o‘rnatiladi.
Xavf
Epidemik parotit jiddiy asoratlarni keltirib chiqarishi mumkin. O‘g‘il bolalarda orxit tuxum atrofiyasiga va bepushtlikka olib kelishi mumkin. Ensefalit orqa miya va bosh miya pardalarini zararlashi mumkin. Kamdan kam hollarda quyidagilar rivojlanishi mumkin:
- Qandli diabet;
-
Artrit;
-
Yurak mushaklarining yallig‘lanishi;
-
Gipotireoz.
Bolada kasallik alomatlari paydo bo‘lsa, zudlik bilan bolalar vrachini chaqirish kerak.
Epidemik parotitning o‘ziga xos profilaktikasi emlashni o‘z ichiga oladi. 1 yoshgacha bo‘lgan bolalar tirik vaksina (TVV) oladilar, revaksinatsiya esa 6 yoshda (qizamiq, qizilcha, parotit) o‘tkaziladi.
Virus tarqalishining oldini olish uchun umumiy profilaktik chora-tadbirlar quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
