Foydalanish uchun ko'rsatmalar
Эпилепсия – генерализацияланган тоник-клоник ва парциал тутқаноқлар. Мезакар® SR яқинда эпилепсия билан ташхисланган беморларга ва назорат қилинмайдиган ёки жорий томир тортишишига қарши терапияга чидамсиз беморларга тавсия этилган.
Изоҳ: карбамазепин, одатда, абсанса (кичик эпилепсия хуружи) ва миоклоник томир тортишишларида самарасиздир. Бундан ташқари, амалиётдаги воқеалар шундан далолат берадики, тутқаноқлар зўрайиши одатий бўлмаган абсансаларга эга беморларда юзага келиши мумкин.
- Уч шохли нерв невралгияси.
- Тил-томоқ нервининг ҳақиқий невралгияси.
- Диабетик нейропатиядаги оғриқ.
- Тарқоқ склерозда эпилепсия шаклидаги томир тортишишлар.
- Алкоголь абстиненцияси синдромида томир тортишишлар пайдо бўлишини профилактика қилиш.
- Литийли терапияга мойил бўлмаган беморларда маниакал-депрессив руҳий касалликларни профилактика қилиш.
Qo'llash mumkin bo'lmagan holatlar
Карбамазепинга ёки кимёвий тузилиши бўйича ўхшаш дори воситалари (масалан, трициклик антидепрессантлар)га ёки дори воситасининг ҳар қандай бошқа таркибий моддасига ўта сезувчанлик маълум.
Анамнезида атриовентрикуляр блокадали, илик фаолияти босилишига ёки жигар порфирияси (масалан, ўткир интермитлайдиган порфирия, аралаш порфирия, кечки тери порфирияси)га эга беморлар.
Карбамазепиндан моноаминоксидазалар ингибиторлари билан бирга фойдаланиш тақиқланган (“Бошқа дори воситалари билан ўзаро таъсири”га қаранг).
Farmakodinamikasi
Эпилепсияга қарши дори воситаси сифатида иккиламчи генерализацияли ёки генерализациясиз (оддий ва мураккаб) парциал тутқаноқларда; генерализацияланган тоник-клоник томир тортишишларида, шунингдек ушбу тутқаноқ турлари комбинациясида самаралидир.
Карбамазепиннинг таъсир кўрсатиш механизми фақат қисман аниқланган. Карбамазепин ўта юқори қўзғалган нерв мембраналарини барқарорлаштиради, такрорий нейронал разрядларни сусайтиради ва қўзғатувчи импульсларнинг синаптик ўтказилишини пасайтиради. Асосий таъсир кўрсатиш механизми фойдаланиш ва кучланиш частотасига боғлиқ натрий каналларини блокада қилиш орқали қутбсизланган нейронларда натрийга боғлиқ таъсир потенциаллари такрорий пайдо бўлишини бартараф этишдан иборат бўлиши мумкин.
Карбамазепиннинг томир тортишишига қарши таъсири глутамат бўшатилиши пасайиши ва нейрон мембраналари барқарорлашиши билан боғлиқ бўлиши, дори воситасининг антиманиакал таъсири эса допамин ва норадреналин метаболизми сўсайтирилиши билан боғлиқ бўлиши мумкин.
Farmakologik ta'sir
Абсорбция
Карбамазепин деярли тўлиқ шимилади, бироқ таблеткалардан абсорбция тезлиги секин бўлиб, дори воситаларини ишлаб чиқариш технологияларига ва беморлар аҳволларига қараб ўзгариб туриши мумкин. Плазмада фаол модданинг энг юқори концентрацияларига карбамазепин таблеткаларининг бир мартали дозаси қабул қилингандан сўнг 24 соат мобайнида эришилади.
Секинлашган бўшатилишли таркиб, асосан, карбамазепиннинг худди шундай дозаси секинлашган бўшатилиши билан юзага келган плазмада энг юқори даражалар сезиларли пасайиши туфайли стандарт дори воситаларига нисбатан тахминан 15% пастроқ биологик жоизликни кўрсатади. Плазма концентрациялари камроқ нотурғунликни кўрсатади, бироқ карбамазепин билан жигар ферментлари аутоиндукцияси карбамазепиннинг стандарт дори воситалари билан аутоиндукцияси каби юз беради.
Карбамазепиннинг турли перорал таркиблардаги биологик жоизлиги 85-100% ни ташкил этади.
Карбамазепиннинг дори шаклидан қатъи назар, овқатланиш абсорбция тезлиги ва даражасига жиддий таъсир кўрсатмайди.
Карбамазепиннинг плазмадаги турғун концентрацияларига, карбамазепин билан аутоиндукцияга ва бошқа фермент кучайтирадиган дори воситалари билан гетероиндукцияга, шунингдек беморнинг даволанишгача аҳволига, дозалашга ва даволаш давомийлигига индивидуал боғлиқликда тахминан 1-2 ҳафта мобайнида эришилади.
Карбамазепиннинг турли дори воситалари биологик жоизлик бўйича ўзаро фарқ қилиши мумкин; самара пасайишига ёки эпилепсия хуружлари хавфига ёки ҳаддан ташқари ножўя таъсирларга йўл қўймаслик учун дори воситасини алмаштирмаслик мақсадга мувофиқдир.
Тақсимланиши
Карбамазепин қон плазмаси оқсиллари билан 70-80% атрофида боғланади. Орқа мия суюқлиги ва сўлакда ўзгармаган модда концентрацияси – дори воситасининг плазма оқсиллари билан боғланмаган миқдоридан иборат (20-30%). Она сутидаги концентрацияси дори воситасининг плазмадаги миқдорининг 25-60% ини ташкил этади.
Карбамазепин плацентар тўсиқни кесиб ўтади. Карбамазепиннинг тўлиқ ютилиши ҳисобга олинган ҳолда, эҳтимолий тақсимланиш ҳажми 0,8 л/кг дан 1,9 л/кг гача миқдорни ташкил этади.
Биотрансформацияси
Карбамазепин жигарда метаболитлар – 10, 11-трансдиол ҳосиласи ва унинг глюкуронидлари ҳосил қилинган ҳолда кўпроқ эпоксид йўли билан парчаланиб ажралиб чиқади.
P450 3A4 цитохроми – карбамазепиндан карбамазепиннинг 10, 11-эпоксиди ҳосил бўлиши учун жавобгар асосий изофермент ҳисобланади. Одам микросомал эпоксидгидролазаси – карбамазепиннинг 10, 11-эпоксидидан 10, 11-трансдиол ҳосиласи ҳосил бўлиши учун жавобгар фермент ҳисобланади. 9-гидрокси-метил-10-карбамоил акридан ушбу йўл билан ҳосил бўладиган “кичик” метаболитни ўз ичига олади. Карбамазепиннинг бир мартали перорал дозаси қабул қилингандан сўнг модданинг тахминан 30%и пешобда якуний эпоксид йўли маҳсули кўринишида пайдо бўлади.
Карбамазепин биотрансформациясининг бошқа муҳим йўллари турли моногидроксилланган бирикмалар, шунингдек UGT2B7 – уридилдифосфат-глюкуронозилтрансферазалар иштирокида пайдо бўладиган карбамазепиннинг
N-глюкурониди ҳосил бўлишига олиб келади.
Ажралиб чиқиши
Ўзгармаган карбамазепиннинг ярим чиқариб юборилиш даври ичга бир мартали доза қабул қилингандан сўнг ўртача 36 соатни ташкил этади, такрорий қўллангандан кейин эса у, даволаш давомийлигига қараб, ўртача фақат 16-24 соатни ташкил этади (жигар монооксигеназ тизими аутоиндукцияси). Бошқа фермент кучайтирадиган дори воситалари (масалан, фенитоин, фенобарбитон)ни бирга қабул қилиш билан даволанган беморларда ярим чиқариб юборилиш даври ўртача 9-10 соатни ташкил этган.
Плазмадаги 10, 11-эпоксид метаболитининг ярим чиқариб юборилиш ўртача даври бевосита эпоксиднинг бир мартали перорал дозалари қабул қилингандан сўнг тахминан
6 соатни ташкил этади.
Карбамазепиннинг бир мартали перорал 400 мг дозаси қабул қилингандан сўнг 72%и пешоб ва 28% нажас билан ажралиб чиқади. Пешобда дозанинг тахминан 2%и ўзгармаган дори воситаси сифатида ва тахминан 1% 10, 11-эпоксиднинг фармакологик фаол метаболити сифатида тикланади.
Беморлардаги тавсифлари
Карбамазепиннинг плазмадаги “терапевтик диапазон” сифатида баҳоланадиган турғун концентрациялари ўзаро жиддий фарқ қилади: аксарият беморлар учун 4 мкг/мл.дан 12 мкг/мл.гача диапазон 17-50 мкмоль/л.га тўғри келиши маълум қилинган. Карбамазепиннинг 10, 11-эпоксиди (фармакологик фаол метаболити) концентрациялари: карбамазепин даражаларининг тахминан 30%ини ташкил этади.
Карбамазепиннинг кучли ажралиб чиқиши ҳисобга олинган ҳолда, болаларга терапевтик концентрацияларни бир маромда сақлаш учун катталарга нисбатан карбамазепиннинг юқорироқ (мг/кг) дозаси талаб қилиниши мумкин.
Кекса ёшдаги беморларда ўсмирларга нисбатан карбамазепиннинг ўзгарган фармакокинетикаси юзасидан ҳеч қандай маълумотлар йўқ.
Жигар ёки буйрак функциялари бузилишига эга беморларда карбамазепин фармакокинетикаси тўғрисида маълумотлар йўқ.
Homiladorlik va laktatsiya davrida
Ҳомиладорлик
Маълумки, даволанмаган эпилепсияга эга оналар болаларида ривожланиш бузилишлари пайдо бўлишига мойиллик, шу жумладан ривожланиш туғма иллатлари қайд этилади. Карбамазепин қўлланиши билан боғлиқ ривожланиш бузилишлари ва иллатлари, шу жумладан спинал дизрафизм, шунингдек туғма аномалиялар, масалан, лаб/танглай ёриқлари каби бош суяги-юз нуқсонлари, юрак-томир тизими аномалиялари, гипоспадия ва организмнинг турли тизимлари аномалиялари тўғрисида хабар берилган.
Беморларга ривожланиш иллатлари пайдо бўлиш хавфи кучайиш эҳтимоли тўғрисида хабар бериш ва антенатал скрининг ўтказиш имкониятини тақдим этиш керак. Шимолий Америкада ҳомиладорликлар қайдномасидаги маълумотларга асосланиб, туғишдан сўнг 12 ҳафта мобайнида ташхисланган асосий ривожланиш туғма иллатларининг жарроҳлик, тиббий ёки косметик аҳамиятли таркибий аномалия сифатида аниқланадиган частотаси ҳомиладорликнинг биринчи уч ойлигида карбамазепин билан монотерапия ўтказилган оналар ўртасида 3,0% (95% ДИ 2,1%дан 4,2%гача) ва ҳеч қандай эпилепсияга қарши дори воситаси қабул қилмаган ҳомиладор аёллар ўртасида 1,1% (95% ДИ 0,35%дан 2,5%гача) (нисбий хавф 2,7, 95% ДИ 1,1 дан 7,0 гача)ни ташкил этган.
Ушбу маълумотлар эътиборга олинган ҳолда:
- эпилепсияга эга ҳомиладор аёлларни алоҳида эҳтиёткорлик билан даволаш керак;
- агар Мезакар® SR қабул қилаётган аёллар ҳомиладор бўлсалар ёки ҳомиладорликни режалаштираётган бўлсалар ёхуд Мезакар® SR дори воситаси билан даволашни бошлаш масаласи ҳомиладорлик даврида юзага келса, дори воситаси билан даволашдан кутиладиган фойда ва эҳтимолий хавфлар, айниқса, ҳомиладорликнинг биринчи
3 ойлигида пухта баҳоланиши керак;
- репродуктив ёшдаги аёлларга Мезакар® SR дори воситаси, имкон қадар, монотерапия сифатида тайинланиши керак, чунки эпилепсияга қарши дори воситалари билан бирга даволанган аёллар авлодида туғма аномалиялар частотаси монотерапия сифатида алоҳида дори воситалари қабул қиладиган оналардагига нисбатан юқоридир. Политерапия сифатида карбамазепин таъсиридан сўнг ривожланиш иллатлари пайдо бўлиш хавфи муайян фойдаланиладиган дори воситаларига қараб ўзгариб туриши ва вальпроатни ўз ичига оладиган политерапияда юқори бўлиши мумкин;
- минимал самарали дозалар тайинланиши керак, шунингдек қон плазмасида дори воситаси даражасини мониторинг қилиш тавсия этилади. Плазмадаги концентрация хуружлар устидан назорат қилинган шароитда 4 мкг/мл.дан 12 мкг/мл.гача терапевтик диапазони қуйи қисмида сақланиши мумкин. Карбамазепин қўлланганда ривожланиш иллати пайдо бўлиш хавфи дозага боғлиқ бўлиши мумкинлигидан далолат берувчи маълумотлар мавжуд, айнан эса: кунига <400 мг дозада ривожланиш иллати пайдо бўлиш кўрсаткичлари карбамазепиннинг юқорироқ дозаларидаги кўрсаткичларга нисбатан пастроқ бўлган;
- бемор аёллар ривожланиш туғма иллатлари пайдо бўлиш хавфи кучайиш эҳтимоли юзасидан огоҳлантирилиши ва антенатал скрининг ўтказиш имконияти тақдим этилиши керак;
- ҳомиладорлик даврида самарали эпилепсияга қарши даволаш узилиб қолмаслиги керак, чунки касаллик зўрайиши онага ҳам, ҳомилага ҳам зарар етказади.
Кузатув ва профилактика
Маълумки, ҳомиладорлик даврида фолий кислотаси танқислиги кузатилади. Эпилепсияга қарши дори воситалари ушбу танқисликни чуқурлаштириши тўғрисида хабар берилган. Ушбу танқислик эпилепсиядан даволанган ва эпилепсияга эга бемор аёллар болаларида туғма нуқсонлар сони оширилишига сабаб мумкин. Шу туфайли ҳомиладорликкача ва ҳомиладорлик даврида фолий кислотасини қўшиш тавсия этилади.
Чақалоқларда
Чақалоқларда гемостаза бузилиши олдини олиш учун онага ҳомиладорликнинг сўнгги ҳафталари мобайнида, шунингдек чақалоққа K1 витамини тайинланиши ҳам тавсия этилади.
Она томонидан карбамазепин ва бошқа бирга қўлланадиган эпилепсияга қарши дори воситаларини қабул қилиш билан боғлиқ тутқаноқлар ва/ёки чақалоқларда нафас сиқилиши бир неча ҳолатлари тўғрисида хабар берилган. Она томонидан карбамазепинни қабул қилиш билан боғлиқ қайт қилиш, диарея ва/ёки чақалоқларда овқатланиш даражаси пасайиши бир неча ҳолатлари тўғрисида ҳам хабар берилган. Ушбу реакциялар чақалоқларда дори воситаси қўлланишини бекор қилиш синдроми аломатлари бўлиши мумкин.
Бола туғиш ёшидаги аёллар ва контрацепция чоралари
Ферментлар индукцияси туфайли Мезакар® SR дори воситасининг қўлланиши таркибида эстроген ва/ёки прогестерон мавжуд орал контрацептив дори воситаларининг терапевтик таъсири самарасизлигига олиб келиши мумкин. Бола туғиш ёшидаги аёлларга Мезакар® SR дори воситаси билан даволанишда муқобил контрацепция усулларидан фойдаланиш тавсия этилиши керак.
Эмизиш даврида
Карбамазепин она сутига сингиб киради (плазмадаги концентрациянинг тахминан 25-60%и). Эмизиш фойдасини чақалоқда ножўя таъсирлар кам эҳтимолли пайдо бўлиши билан солиштириш керак. Мезакар® SR қабул қилаётган она чақалоқда эҳтимолий ножўя реакциялар (масалан, ҳаддан ташқари серуйқулик, аллергик тери реакцияси) пайдо бўлишини кузатган ҳолда эмизиши мумкин. Туғилишгача даврда ва/ёки эмизиш даврида карбамазепин таъсирига учраган чақалоқларда холестатик гепатит тўғрисида айрим хабарлар берилган. Шу туфайли карбамазепин қабул қилган оналар томонидан эмизилган болалар ножўя гепатобилиар таъсирлар эҳтимоли юзасидан пухта кузатилиши керак.
Фертиллик
Эркаклар фертиллиги ёмонлашиши ва/ёки аномал сперматогенез тўғрисида жуда камдан-кам хабарлар мавжуд.
