Disgrafiya
Disgrafiya yozma nutqning o‘ziga xos buzilishi bo‘lib, yozuvdagi doimiy xatolarda namoyon bo‘ladi. U markaziy asab tizimining (MAT) yuqori bo‘limlari shakllanmaganligi sababli rivojlanadi va bolalarda tilning grammatik xususiyatlarini egallashni qiyinlashtiradi.
Disgrafiya yozma nutqning o‘ziga xos buzilishi bo‘lib, yozuvdagi doimiy xatolarda namoyon bo‘ladi. U markaziy asab tizimining (MAT) yuqori bo‘limlari shakllanmaganligi sababli rivojlanadi va bolalarda tilning grammatik xususiyatlarini egallashni qiyinlashtiradi.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, disgrafiya boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining 50% dan ko‘prog‘ida va o‘rta bo‘g‘in o‘quvchilarining 30% da kuzatiladi. Tarqalish maktabga qabul qilinayotgan bolalarda fonetik-fonematik yoki nutqning umumiy rivojlanmaganligi bilan bog‘liq.
Xatning buzilish turlari:
- Disgrafiya (xat buziladi, lekin muloqot funksiyasini saqlab qoladi);
-
Agrafiya (yozuvni o‘zlashtira olmaslik).
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida dispografiya turlari:
- Artikulyatsion-akustik;
-
Akustik;
-
Agrammatik;
-
Optik;
-
Lisoniy sintezning shakllanmaganligi tufayli disgrafiya.
Zamonaviy tasnif:
- Maxsus: disgrafiyalar (disfonologik, meta-lisoniy), dizorfografiyalar (sintaktik, morfologik);
-
Nospetsifik: pedagogik beparvolik, psixik rivojlanishning kechikishi.
Sabablari
Disgrafiya fonematik idrok, tovush talaffuzi va leksik-grammatik rivojlanishning buzilishi bilan bog‘liq.
Sabablarga quyidagilar kiradi:
- homiladorlik patologiyasi;
-
asfiksiya va tug‘ruq jarohatlari;
-
ensefalit, meningit;
-
somatik kasalliklar
Ijtimoiy omillar:
- bilingvizm;
-
atrofdagilarning noto‘g‘ri nutqi;
-
nutqiy aloqalarning yetishmasligi;
-
juda erta o‘rganish.
Xavf guruhi:
- merosxo‘rligi bo‘lgan bolalar;
-
chapaqaylar (shu jumladan qayta o‘rgatilganlar);
-
nutqida nuqsoni bo‘lgan bolalar;
-
neyroxirurgik aralashuvlarni boshdan kechirganlar.
Sabablari kattalarda:
- insult;
-
bosh miya o‘smasi;
-
bosh miya jarohatlari.
Disgrafiya belgilari
Disgrafiya belgilari:
- Til bilmaslik bilan bog‘liq bo‘lmagan takroriy xatlar.
-
So‘zlar strukturasining o‘zgarishi, tovushlarning almashinishi, bo‘linish va qo‘shilishning buzilishi.
Disgrafiya turlari:
- Artikulyator-akustik: yozuvdagi xatolar og‘zaki nutqdagi xatolarni aks ettiradi.
-
Akustik: harflarni fonematik jihatdan o‘xshash tovushlarga almashtirish.
-
Lisoniy sintez: so‘zlarning bo‘g‘inlarga va gaplarning so‘zlarga bo‘linishining buzilishi.
-
Agrammatik: so‘zlarni kelishik va rodlar bo‘yicha o‘zgartirishdagi xatolar.
-
Optik: grafik jihatdan o‘xshash harflarni almashtirish.
Tegishli muammolar:
- Giperaktivnost
- Nevrologicheskie narusheniya
- Povishennaya otvlekaemost
- Ponijenie rabotosposobnosti
- Xotiraning pasayishi
Agar sizda ham shunga o`xshash belgilar borligini aniqlasangiz, darhol
shifokorga murojaat qiling. Kasallikning oqibatlarini bartaraf etishdan ko`ra oldening olish osonroq
Diagnostika
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida disgrafiya diagnostikasi bilan quyidagilar shug‘ullanadi:
- bolalar okulisti;
-
bolalar nevrologi;
-
bolalar otolaringologi
Logoped nutq funksiyasi darajasini baholaydi va patologiya shaklini aniqlaydi. Tekshiruvning asosiy bosqichlari:
- Yozma ishlarni o‘rganish va tahlil qilish.
-
Umumiy va nutqiy rivojlanishni baholash.
-
Eshitish, ko‘rish va MAT holatini o‘rganish.
-
Artikulyatsion apparat, motorika holatini tahlil qilish va yetakchi qo‘lni aniqlash.
Logoped, shuningdek, quyidagilarni baholaydi:
- tovush talaffuzi;
-
fonematik sintez va tahlil;
-
tovushlarni eshitish bilan farqlash;
-
so‘zlarning bo‘g‘inli tuzilishi;
-
so‘z boyligi;
-
nutqning grammatik qurilishi
Og‘zaki nutq tahlilidan so‘ng yozma nutq tekshiruvi o‘tkaziladi: matnlarni yozish, diktovka qilish, rasm bo‘yicha tasvirlash. Logopedik xulosa tipik xatolarga asoslanadi.
Disgrafiyani davolash
Disgrafiyani tuzatish quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
- Fonematik jarayonlar va tovush talaffuzidagi bo‘shliqlarni to‘ldirish.
-
Nutqning grammatik tomonini shakllantirish.
-
Lug‘atni boyitish.
-
Aniq va bog‘lanishli nutqni rivojlantirish.
Logopedik mashqlar analitik-sintetik jihatlarga qaratilgan. Har bir bola uchun fazoviy va eshitish idroki, xotira, diqqat va tafakkurni rivojlantirishning individual sxemasi ishlab chiqiladi. Og‘zaki nutq ko‘nikmalari yozma mashqlar bilan mustahkamlanadi.
Disgrafiya sabablarini bartaraf etish uchun quyidagilar qo‘llaniladi:
- Reabilitatsiya tadbirlari.
-
Medikamentoz terapiya.
Qo‘shimcha usullar:
- Gidroterapiya.
-
Massaj.
-
Fizioterapiya.
-
LFK.
Xavf
Disgrafiya sog‘liq uchun xavfli emas, lekin bolaning moslashuviga va uning muloqotiga xalaqit beradi. Ishga tushirilgan shakl maktablarda o‘qish va kollej va oliy o‘quv yurtlariga kirishga to‘sqinlik qilishi mumkin.
Muammoni hal qilish nafaqat ota-onalar, balki malakali mutaxassislar: logopedlar, nevrologlar va pedagoglarning ishtirokini talab qiladi. Yozuvdagi buzilishlar o‘z-o‘zidan yo‘qolmaydi, shuning uchun maktab ta’limida disgrafiyali bolaga defektolog bilan mashg‘ulotlar o‘tkazish zarur.
Oldini olish
Disgrafiyaning oldini olishga qaratilgan profilaktik tadbirlar boshlang‘ich maktabda o‘qish boshlanishidan oldin o‘tkazilishi kerak. Profilaktika quyidagilardan iborat:
- Oliy psixik funksiyalarning rivojlanishi.
-
Yozish va o‘qish ko‘nikmalarini me’yorida egallash.
-
Ko‘rish va eshitish differensiatsiyasini, fazoviy tasavvurni yaxshilash.
-
Grafomotor ko‘nikmalarni tiklash.
-
Sensor funksiyalarni normallashtirish.
Disgrafiyaga moyil bolalar bilan nutq o‘stirish va lug‘at boyligini oshirish uchun rasm chizish, o‘ymakorlik va topshiriqlarni bajarish muhimdir.
Ushbu maqola faqat tanishish maqsadida joylashtirilgan va ilmiy material yoki professional tibbiy maslahat emas.
Disgrafiyani davolovchi shifokorlar
Logoped, Defektolog
Tajriba 19 yil
Batafsil
Yashnobod tumani, Farg‘ona Yo`li ko`chasi, 13/22
Mo'ljal: "China Town" restorani
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Dushanba, Chorshanba, Juma, Yakshanba Dam olish kuni
Logoped, Defektolog
Oliy toifali shifokor
Batafsil
Olmazor tumani, Toshkent, Olmazor tumani, Nodira ko'chasi, uy - 19, maktab 159A
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Logoped, Defektolog
Tajriba 5 yil
Batafsil
Bogishamol ko'chasi, 185a
Mo'ljal: Botanika bog'i
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Dushanba - Shanba 09:00-18:00
Logoped, Defektolog
Tajriba 5 yil
Batafsil
Yashnobod tumani, Farg‘ona Yo`li ko`chasi, 13/22
Mo'ljal: "China Town" restorani
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Bogishamol ko'chasi, 185a
Mo'ljal: Botanika bog'i
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Dushanba - Shanba 09:00-18:00
Logoped, Defektolog
Tajriba 5 yil
Batafsil
Yashnobod tumani, Farg‘ona Yo`li ko`chasi, 13/22
Mo'ljal: "China Town" restorani
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Bogishamol ko'chasi, 185a
Mo'ljal: Botanika bog'i
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Dushanba - Shanba 09:00-18:00
Logoped, Defektolog
Tajriba 10 yil
Batafsil
Yashnobod tumani, Farg‘ona Yo`li ko`chasi, 13/22
Mo'ljal: "China Town" restorani
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Yashnobod tumani, Farg‘ona Yo`li ko`chasi, 13/22
Mo'ljal: "China Town" restorani
Klinikada shifokorni qabul qilish vaqti
Foydali ma'lumot
Analizlar
Med24.uz siz barcha laboratoriya tekshiruvlaridan o'tishingiz mumkin bo'lgan sizga yaqin atrofdagi klinikani tanlashda yordam beradi
Batafsil
Diagnostik markazlar
Med24.uz ixtisoslashtirilgan portali uyingiz yaqinidagi diagnostika markazini tanlashda yordam beradi
Batafsil
Tibbiy xizmatlar
Turli klinikalarda tibbiy xizmatlar qancha turishini bilib oling
Batafsil
Shifokorlarning keng tarqalgan mutaxassisliklari
Keng tarqalgan tibbiy xizmatlar